Badania techniczne pojazdów dzieli się na: badania okresowe, badania dodatkowe i badania co do zgodności z warunkami technicznymi. Zasadą jest, że okresowe badanie techniczne pojazdu przeprowadza się co roku (z pewnymi wyjątkami), przed upływem roku od dnia pierwszej rejestracji albo od dnia przeprowadzonego badania.

Badaniu co do zgodności z warunkami technicznymi podlega pojazd zabytkowy przed pierwszą rejestracją w Polsce. Niezależnie od badań okresowych, w przypadkach określonych w art. 81 ust. 11 pkt 1-10 ustawy – Prawo o ruchu drogowym [4], dodatkowemu badaniu technicznemu podlega pojazd: 
1. skierowany przez organ kontroli ruchu drogowego:
a) w razie uzasadnionego przypuszczenia, że zagraża bezpieczeństwu ruchu lub narusza wymagania ochrony środowiska,
b) który uczestniczył w wypadku drogowym, w którym zostały uszkodzone zasadnicze elementy nośne konstrukcji nadwozia, podwozia lub ramy (z zastrzeżeniem pkt 5), lub noszący ślady uszkodzeń albo którego stan techniczny wskazuje na naruszenie elementów nośnych konstrukcji pojazdu, mogące stwarzać zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu drogowego; 

2. skierowany przez starostę albo na wniosek posiadacza pojazdu:
a) w celu identyfikacji lub ustalenia danych niezbędnych do jego rejestracji,
b) jeżeli z dokumentów wymaganych do rejestracji wynika, że uczestniczył w wypadku drogowym lub narusza wymagania ochrony środowiska; 

3. w którym dokonano zmian konstrukcyjnych lub wymiany elementów powodujących zmianę danych w dowodzie rejestracyjnym, z zastrzeżeniem art. 66 pkt 5 i 6, z wyłączeniem montażu instalacji do zasilania gazem;
4. który ma być używany jako taksówka, pojazd uprzywilejowany, pojazd do nauki jazdy, do przeprowadzania egzaminu państwowego lub odpowiednio przystosowany lub wyposażony zgodnie z przepisami o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych;
5. w którym została dokonana naprawa wynikająca ze szkody istotnej;
6. w którym w czasie badania technicznego stwierdzono ślady uszkodzeń lub naruszenie elementów nośnych konstrukcji, mogących stwarzać zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu drogowego;
7. dla którego określono wymagania techniczne w przepisach o podatku od towarów i usług, w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych lub w przepisach o podatku dochodowym od osób prawnych;
8. autobus, którego dopuszczalna prędkość na autostradzie i drodze ekspresowej wynosi 100 km/h, co do zgodności z dodatkowymi warunkami technicznymi;
9. dla którego określono dodatkowe wymagania techniczne w międzynarodowych porozumieniach dotyczących transportu drogowego;
10. wyposażony w blokadę alkoholową.

Zakres dodatkowych badań technicznych pojazdu został określony w § 3 ust. 1 pkt 1-15 rozporządzenia o zakresie i sposobie badań [2]. Należy podkreślić, że wykonanie dodatkowego badania technicznego pojazdu nie wpływa na termin następnego okresowego badania technicznego, określonego w dowodzie rejestracyjnym pojazdu (z pewnymi wyjątkami). Wykaz czynności kontrolnych oraz metod i kryteriów oceny stanu technicznego pojazdu podczas dodatkowego badania technicznego określono w dziale I załącznika nr 2 do rozporządzenia o zakresie i sposobie badań.
Dalej przedstawiono wybrane rodzaje dodatkowych badań technicznych pojazdów, tj. badanie dodatkowe taksówki, pojazdu uprzywilejowanego oraz pojazdu do nauki jazdy i egzaminowania.

1. Badanie dodatkowe taksówki
Okresowe badanie techniczne taksówki obejmuje sprawdzenie ogólnych wymagań określonych dla pojazdu samochodowego o dmc do 3,5 t (zakres badania okresowego) oraz warunków dodatkowych dla taksówki dotyczących wyposażenia i oznakowania (zakres badania dodatkowego).
Zgodnie z rozdziałem 7 działu 3 rozporządzenia o warunkach technicznych [1] taksówkę wyposaża się dodatkowo w:
- taksometr elektroniczny z ważnym dowodem legalizacji,
- co najmniej dwa miejsca dla pasażerów,
- co najmniej dwoje drzwi z każdego boku nadwozia lub dwoje drzwi z prawej strony, jedne z lewej strony i jedne z tyłu nadwozia, umożliwiające, tylko w razie konieczności, wyjście na zewnątrz,
- pomieszczenie na podręczny bagaż pasażerów,
- apteczkę doraźnej pomocy,
- ogumione koło zapasowe lub zestaw naprawczy.

W skład obowiązkowego oznakowania taksówki wchodzi dodatkowe światło z napisem „TAXI” (rys. 1), odpowiadające następującym warunkom:
- rozmieszczenie – na dachu,
- barwa – biała lub żółta samochodowa z czarnymi napisami widocznymi z przodu i z tyłu pojazdu,
- połączenia elektryczne – światło może być włączone wówczas, gdy taksometr jest wyłączony niezależnie od włączenia innych świateł i położenia urządzenia umożliwiającego pracę silnika; włączenie lub wyłączenie taksometru powinno powodować równoczesne odpowiednio: wyłączenie lub włączenie światła,
- powinno być widoczne po zapadnięciu zmroku z odległości co najmniej 50 m przy dobrej przejrzystości powietrza.

Dopuszcza się uzupełnienie światła „TAXI” o dwa światła migające barwy żółtej samochodowej, umieszczone po obu stronach lampy we wspólnej obudowie. Światła te mogą być włączane i wyłączane odrębnym wyłącznikiem przez kierowcę taksówki w razie zagrożenia jego bezpieczeństwa.

Dopuszcza się stosowanie dodatkowych:
- lamp z napisami określającymi firmę, jej telefon lub inne dane dodatkowo identyfikujące taksówkę (rozmieszczenie – na dachu, symetrycznie z lewej i z prawej strony światła z napisem „TAXI”; barwa – biała lub żółta samochodowa; nie mogą utrudniać czytelności i widoczności napisu „TAXI”),
- oznaczeń zawierających nazwę miejscowości, herb miejscowości, numer boczny i inne oznaczenia identyfikujące miejscową taksówkę, pod warunkiem że są one zgodne z ustaleniami obowiązującymi na obszarze danych gmin lub związku komunalnego.

Zakres dodatkowego badania technicznego taksówki określono w § 3 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia o zakresie i sposobie badań [2]. Z regulacji prawnych wynika, że zakres badania dodatkowego taksówki obejmuje:
- identyfikację pojazdu, którą należy przeprowadzić w sposób określony w pkt 0 działu I załącznika 1 do rozporządzenia (m.in. sprawdzenie cech identyfikacyjnych pojazdu i tablic rejestracyjnych),
- sprawdzenie i ocenę spełnienia dodatkowych warunków technicznych dla taksówki, które należy przeprowadzić w sposób określony w pkt 3 działu I załącznika 2 do rozporządzenia.

Z rozporządzenia o zakresie i sposobie badań wynika, że dodatkowe wymagania dotyczące taksówki nie są spełnione m.in. w następujących przypadkach:
- brak taksometru elektronicznego z ważnym dowodem legalizacji,
- brak gaśnicy, apteczki, koła zapasowego lub koła dojazdowego, lub zestawu naprawczego,
- nieprawidłowe podłączenie lub umieszczenie światła „TAXI”,
- na świetle „TAXI” umieszczono napisy niezwiązane z działalnością przewoźnika.

2. Badanie dodatkowe pojazdu uprzywilejowanego
Okresowe badanie techniczne pojazdu uprzywilejowanego obejmuje sprawdzenie ogólnych wymagań określonych dla pojazdu samochodowego (zakres badania okresowego) oraz dodatkowych warunków technicznych obowiązujących dla takich pojazdów, dotyczących wyposażenia i oznakowania (zakres badania dodatkowego).
Zgodnie z rozdziałem 8 działu 3 rozporządzenia o warunkach technicznych [1] pojazd samochodowy uprzywilejowany wyposaża się dodatkowo w sygnały ostrzegawcze dźwiękowy i świetlny błyskowy. Może być on ponadto wyposażony w umieszczone na zewnątrz dodatkowe światło barwy białej lub żółtej selektywnej, umocowane w sposób umożliwiający zmianę kierunku strumienia świetlnego (szperacz), które powinno być włączane i wyłączane niezależnie od innych świateł.
Ostrzegawczy sygnał dźwiękowy powinien spełniać następujące wymagania:
- wysyłać sygnały dźwiękowe o zmiennym tonie,
- wysyłać fale dźwiękowe co najmniej do przodu, a oś ich rozchodzenia się powinna być równoległa do podłużnej osi symetrii pojazdu (dopuszcza się odchylenie od tego kierunku nie większe niż 150),
- być tak sterowany, aby jego włączenie nie było możliwe bez równoczesnego włączenia sygnału świetlnego.

Ostrzegawczy sygnał świetlny błyskowy powinien odpowiadać następującym warunkom (rys. 2):
- liczba świateł – co najmniej jedno, nie więcej niż dziesięć,
- rozmieszczenie świateł – na dachu nadwozia/kabiny, dopuszcza się umieszczenie świateł w innym miejscu (przy zapewnieniu wymaganej widoczności sygnału),
- barwa światła – niebieska,
- włączanie świateł błyskowych powinno być niezależne od położenia urządzenia umożliwiającego pracę silnika i od włączenia sygnałów dźwiękowych,
- powinien być widoczny z każdej strony pojazdu z odległości co najmniej 150 m przy oświetleniu słonecznym i nie powinien oślepiać innych uczestników ruchu.

Pojazd uprzywilejowany może być dodatkowo wyposażony w ostrzegawcze sygnały świetlne błyskowe barwy czerwonej.
Oprócz wyposażenia w sygnały ostrzegawcze pojazd uprzywilejowany powinien być odpowiednio oznakowany. Przepisy precyzują oznakowanie dla: pojazdu samochodowego straży pożarnej, karetki sanitarnej, pojazdu górniczego pogotowia ratunkowego, pojazdu jednostki ratownictwa chemicznego, pojazdu policji, straży granicznej, służby celno-skarbowej, straży gminnej (miejskiej), sił zbrojnych i służby więziennej.
Inny pojazd uprzywilejowany (nie dot. pojazdów służb), na podstawie zezwolenia wydanego przez ministra właściwego ds. wewnętrznych, powinien być oznakowany pasem wyróżniającym barwy pomarańczowej.
Podstawowym elementem oznakowania tych pojazdów jest pas wyróżniający o szerokości od 8 do 15 cm, umieszczony wokół pojazdu, poniżej dolnej krawędzi okien. Barwa pasa i samego pojazdu są dokładnie określone (identyfikują rodzaj służby, w której jest wykorzystywany). Odstępstwem od tej ogólnej zasady jest oznakowanie pojazdu policji, straży granicznej, karetki sanitarnej i pojazdu straży gminnej (miejskiej).
Pasy wyróżniające pojazdów policji (rys. 3) i straży granicznej o szerokości co najmniej 8 cm powinny być umieszczone poniżej dolnej krawędzi okien na każdym boku pojazdu (mogą być również umieszczone z tyłu pojazdu). Pas wyróżniający motocykl policji o szerokości co najmniej 8 cm powinien być umieszczony po obu stronach motocykla na owiewkach i kufrach bocznych.
Karetka sanitarna powinna być oznakowana niebieskim pasem wyróżniającym. Dla karetki reanimacyjnej dopuszcza się dodatkowo pasy wyróżniające barwy czerwonej, umieszczone wokół dachu i bezpośrednio pod pasem barwy niebieskiej (rys. 4).
Pojazd straży gminnej (miejskiej) ma być oznakowany pasem wyróżniającym w postaci trójrzędnej szachownicy barwy żółto-granatowej oraz umieszczonym poniżej niego pasem barwy granatowej o szerokości nie mniejszej niż 30 cm i nie większej niż do dolnej krawędzi drzwi (rys. 5).
Zakres dodatkowego badania technicznego pojazdu uprzywilejowanego określony został w § 3 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia o zakresie i sposobie badań [2]. Z przepisów wynika, że zakres tego badania obejmuje:
- identyfikację pojazdu, którą należy przeprowadzić w sposób określony w pkt 0 działu I załącznika 1 do rozporządzenia, 
- dodatkowe badanie techniczne pojazdu uprzywilejowanego, które należy wykonać w sposób przedstawiony w pkt 4 działu I załącznika 2 do rozporządzenia.

Zgodnie z rozporządzeniem o zakresie i sposobie badań dodatkowe wymagania dla pojazdu uprzywilejowanego nie są spełnione m.in. w następujących przypadkach:
- brak lub niedziałające dźwiękowe sygnały ostrzegawcze,
- ostrzegawczy sygnał świetlny nie działa lub ma nieprawidłową barwę,
- nieprawidłowa barwa lub napisy na pojeździe,
- możliwość włączenia sygnałów dźwiękowych bez włączenia sygnałów świetlnych,
- włączenie sygnałów zależy od położenia urządzenia umożliwiającego pracę silnika.

3. Badanie dodatkowe pojazdu do nauki jazdy i egzaminowania
Okresowe badanie techniczne pojazdu do nauki jazdy i egzaminowania obejmuje sprawdzenie ogólnych wymagań określonych dla pojazdu samochodowego (zakres badania okresowego) i warunków dodatkowych obowiązujących te pojazdy (zakres badania dodatkowego). Zgodnie z przepisami o warunkach technicznych (rozdział 13 działu 3) warunki dodatkowe zostały podzielone na dwie grupy: ogólne dla pojazdów przeznaczonych do szkolenia kandydatów na kierowców oraz szczegółowe związane z poszczególnymi kategoriami prawa jazdy.
Warunki ogólne dla pojazdu przeznaczonego do nauki jazdy i egzaminowania wymagają (z pewnymi wyjątkami), aby wyposażyć go w:
- przyrząd kontrolny – tachograf samochodowy i układ hamulcowy posiadający urządzenie przeciwblokujące (ABS) – przepis stosuje się tylko do samochodu ciężarowego kategorii C1 i C, autobusu kategorii D1 i D oraz ciągnika siodłowego z naczepą kategorii C+E,
- dodatkowy pedał hamulca roboczego, który umożliwia przejęcie sterowania układem hamulcowym,
- dodatkowe lusterka zewnętrzne prawe i lewe,
- dodatkowe lusterko wewnętrzne (o ile jest wymagane),
- ogrzewaną tylną szybę (dotyczy samochodu osobowego),
- apteczkę doraźnej pomocy,
- ogumione koło zapasowe.

Dopuszcza się wyposażenie pojazdu przeznaczonego do nauki jazdy i egzaminowania w inne dodatkowe urządzenia powtarzające istniejące mechanizmy sterowania i kierowania pojazdem.
Druga grupa warunków dodatkowych dla pojazdów do nauki jazdy i egzaminowania to warunki szczegółowe zależne od kategorii prawa jazdy. Dalej przykładowo wymieniono szczegółowe warunki dla kilku kategorii prawa jazdy: 
- motocykl dwukołowy w zakresie prawa jazdy kategorii A – masa własna ponad 175 kg, silnik spalinowy o mocy co najmniej 50 kW i pojemności skokowej co najmniej 595 cm3 albo silnik elektryczny o mocy co najmniej 50 kW i stosunku mocy do masy własnej co najmniej 0,25 kW/kg;
- samochód osobowy w zakresie prawa jazdy kategorii B – dmc nieprzekraczające 3,5 t, długość ponad 3,5 m, prędkość co najmniej 100 km/h;
- samochód ciężarowy w zakresie prawa jazdy kategorii C – dmc co najmniej 12 t, długość co najmniej 8 m, szerokość co najmniej 2,4 m, prędkość co najmniej 80 km/h, ręczna skrzynia biegów, skrzynia ładunkowa zamknięta o szerokości i wysokości co najmniej takiej samej jak kabina, rzeczywista masa całkowita co najmniej 10 t;
- autobus w zakresie kategorii D – przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 17 osób łącznie z kierowcą, długość co najmniej 10 m, szerokość co najmniej 2,4 m, prędkość co najmniej 80 km/h.

Pojazd do nauki jazdy powinien być oznakowany kwadratową tablicą barwy niebieskiej z białą literą „L”. W warunkach niedostatecznej widoczności tablica powinna być oświetlona (nie dotyczy motocykla). Tablica motocykla powinna być wykonana z materiału odblaskowego. Przepisy określają również sposób umieszczenia tablicy na pojeździe – ma być umieszczona z przodu i z tyłu pojazdu (zespołu pojazdów) na wysokości 60÷180 cm od powierzchni jezdni (rys. 6), z zastrzeżeniem:
- samochód osobowy, czterokołowiec z nadwoziem – pionowo na dachu, prostopadle do osi podłużnej pojazdu (rys. 7),
- motocykl, motorower, czterokołowiec – z tyłu pojazdu (rys. 8).

Zakres dodatkowego badania technicznego pojazdu przeznaczonego do nauki jazdy i egzaminowania określony w rozporządzeniu o zakresie i sposobie badań (§ 3 ust. 1 pkt 8) obejmuje:
- identyfikację pojazdu (pkt 0 działu I załącznika 1 do rozporządzenia),
- dodatkowe badanie techniczne tego pojazdu (pkt 5 działu I załącznika 2 do rozporządzenia).

Zgodnie z rozporządzeniem o zakresie i sposobie badań wynik tego badania dodatkowego będzie uznany za negatywny m.in. w następujących przypadkach:
- brak dodatkowego pedału hamulca roboczego,
- brak dodatkowych lusterek wstecznych,
- brak koła zapasowego i apteczki,
- nieogrzewana tylna szyba (w samochodzie osobowym),
- brak wymaganego oznakowania,
- brak innego szczegółowego, dodatkowego wyposażenia, w zależności od rodzaju pojazdu.

dr inż. Kazimierz Sitek

Literatura
1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 31.12.2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r., poz. 2022, z późn. zm.).
2. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z 26.06.2012 r. w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania badań technicznych pojazdów oraz wzorów dokumentów stosowanych przy tych badaniach (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r., poz. 776, z późn. zm.).
3. Strony internetowe motoryzacji.
4. Ustawa z 26.06.1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r., poz. 1260, z późn. zm.).