W naprawach renowacyjnych temat ochrony środowiska najczęściej pojawia się w kontekście dyrektywy VOC i produktów wodorozcieńczalnych. Choć wprowadzenie regulacji prawnych ograniczających emisję lotnych związków organicznych to krok naprzód w ochronie zdrowia także samych lakierników, to nie powinien być to krok ostatni. Często zapominamy bowiem o podstawowych środkach ochrony osobistej, jakie mamy do dyspozycji w trakcie pracy – produkty o niskiej emisji VOC to za mało.

Stosując lakiery bazowe rozcieńczalnikowe czy wodorozcieńczalne, narażamy się na ich oddziaływanie zwykle już na etapie przygotowania mieszanki do natrysku. Dlatego tak ważne jest używanie środków ochrony w warsztacie pracy. 

Koszty jednostkowe zapewnienia środków ochrony nie są wysokie w stosunku do ceny naprawy, ale mimo to lakiernicy świadomie rezygnują z nich w trakcie pracy. Problemem są przyzwyczajenia, brak świadomości długotrwałego działania czynników szkodliwych, a często po prostu zapominalstwo. W lakierni nie stosujemy nawet tak podstawowych rzeczy jak maski ochronne. Widać to zwłaszcza podczas lakierowania bazami wodnymi w kabinach – nie czuć wtedy charakterystycznej woni rozcieńczalnika, jak to ma miejsce w przypadku produktów solwentowych, więc lakiernicy uważają, że nie muszą używać maski. Druga rzecz to rękawiczki ochronne – tutaj również kierujemy się błędnym założeniem, że skoro mamy lakiery wodorozcieńczalne, to możemy ograniczyć używanie rękawic podczas pracy z nimi. Tymczasem lakiery wodorozcieńczalne ze względu na to, że mają wodę jako rozcieńczalnik, są szybciej wchłaniane przez naszą skórę i szybciej trafiają do naszego organizmu. Woda w lakierach wodorozcieńczalnych jest nośnikiem tych samych substancji szkodliwych, z którymi mamy do czynienia w przypadku lakierów rozcieńczalnikowych. 

Przy korzystaniu z dowolnego produktu zawsze niezbędne jest stosowanie ubioru lakierniczego (tzw. kombinezonu) z materiału nieelektryzującego się, aby nie doprowadzić do powstania iskry, która może spowodować wybuch w zamkniętym pomieszczeniu.

Pozostałe części ubioru, jak koszulki czy spodnie, także powinny być wykonane z materiałów przystosowanych do pracy w strefie wybuchu. Kombinezonów lakierniczych nie pierze się w przeciwieństwie do odzieży, dlatego w koszty trzeba wliczyć jej cenę lub pralni zewnętrznej. Kolejnym niezbędnym elementem ochronnym są rękawiczki, które skutecznie izolują naszą skórę od zewnętrznych szkodliwych czynników, jak substancje chemiczne, z których powstają lakiery samochodowe. Przede wszystkim pamiętajmy o ochronie dróg oddechowych i oczach, bo są one bardzo wrażliwe na wziewne środki chemiczne i zanieczyszczenia.

Krótki czas narażenia

Odpowiednia organizacja działań w warsztacie może w znaczący sposób przyczynić się do poprawy warunków pracy lakiernika i ograniczyć czas, w jakim jest on narażony na bezpośrednie działanie czynników szkodliwych. Wydzielając strefę przygotowawczą czy miejsce do lakierowania, pamiętajmy też o zapewnieniu odpowiedniej wentylacji i cyrkulacji powietrza. 
Używajmy produktów, których składniki zawierają możliwie najmniejszą ilość substancji szkodliwych. Produkty nowej generacji (jak podkład szybkoschnący Swift CP 375 czy lakier bezbarwny CP 2015 X-Speed marki Profix) gwarantują nie tylko krótki czas schnięcia, zawierają także najwyższej jakości surowce użyte do produkcji. Już na tym etapie możemy poprawić warunki pracy.

Filtrowanie cykliczne
Kolejne pytanie brmi: jak dbać o kabinę, aby była przyjaznym środowiskiem pracy lakiernika? Pamiętać należy przede wszystkim o cyklicznej wymianie filtrów, aby zachować w niej odpowiednie ciśnienie. W miarę zużywania filtrów, zwłaszcza tych podłogowych, zasysanie powietrza jest utrudnione, co prowadzi do powstania nadciśnienia, które jest wykrywane przez czujnik zamontowany w kabinie. Dlatego tak ważne jest zbudowanie poprawnej konstrukcyjnie kabiny, ponieważ jest to element bezpieczeństwa lakiernika. Możemy spotkać sytuacje, w których lakiernicy sami wyłączają czujniki, aby im nie przeszkadzały. Niestety, nie bierze się wtedy pod uwagę bezpieczeństwa, a należy pamiętać, że poprawne wartości ciśnienia w kabinie to lepsze efekty lakierowania. Przy stosowaniu rozcieńczalnikowych systemów niezbędne jest korzystanie z droższych filtrów węglowych, które znacznie podwyższają koszty warsztatu, a co za tym idzie – roboczogodziny pracownika. Aby je obniżyć, należy nakładać podkłady nie w kabinie lakierniczej, a w strefie przygotowawczej. Stosując systemy wodne, redukujemy koszty z racji mniejszej częstotliwości wymiany filtrów.

Światło widzę, światło...
Ochrona narządu wzroku jest bardzo ważna. Oprócz środków ochrony bezpośredniej należy pamiętać o oświetleniu. Jest ono niezbędne do prawidłowej aplikacji lakieru, ma też znaczący wpływ na nasz wzrok – zbyt intensywne wysusza oczy, co może sprzyjać stanom zapalnym. Dlatego tak ważne jest zastosowanie światła o odpowiedniej sile, aby nie wysilać wzroku przy zbyt małej jego ilości.
Jedną z cech wyróżniających dobre zarządzanie warsztatem jest to, co pierwsze rzuca się w oczy, czyli porządek. Podzielenie warsztatu na specjalne strefy sprzyja organizacji pracy i mniejszej liczbie wypadków. Przy dużej liczbie zleceń w warsztacie nietrudno o potknięcie o nieodłożony na swoje miejsce sprzęt, dlatego warto poświęcić kilka sekund i zostawić po sobie porządek.

Kochasz dzieci, nie pal śmieci
Na koniec warto wspomnieć o utylizacji szkodliwych materiałów powstających podczas lakierowania. Zacząć trzeba od rozcieńczalnika wykorzystywanego do przemywania urządzeń lakierniczych. W systemach rozcieńczalnikowych można stosować destylarki i odzyskać rozcieńczalnik, który następnie jest używany. W systemach wodnych możemy stosować koagulanty, które zagęszczają pozostałą mieszankę, a wodę zlać do kanalizacji. Resztki po destylowaniu i zastosowaniu koagulantu należy zabezpieczyć i przekazać firmie zajmującej się takimi odpadami.
A co z filtrami kabinowymi? Zanieczyszczone filtry czy opakowania należy traktować jak materiały niebezpieczne, które są odbierane przez odpowiednie firmy – nie wolno ich wyrzucać do zwykłego kontenera na śmieci. Na koniec pamiętajmy, że odpady z lakierni to produkty podwyższonego ryzyka i w żadnym wypadku nie wolno ich palić.

Artur Burda, specjalista ds. receptur kolorów, Multichem Sp. z o.o., producent lakierów marki Profix