Z praktycznego punktu widzenia procedury wymiany oleju w automatycznych skrzyniach biegów nie należą do czynności, które mogłyby stanowić problem dla niezależnego serwisu.

Jednak analiza przypadków błędnie zrealizowanych prac związanych z obsługą olejową przekładni automatycznych powodujących zakłócenia w ich działaniu pozwala wysunąć wiele ciekawych wniosków. Najczęściej dochodzi do zignorowania instrukcji serwisowej producenta danej skrzyni lub przeprowadzenia wymiany oleju bez udziału specjalistycznego sprzętu. W artykule zostały zawarte podstawowe zalecenia, które muszą zostać uwzględnione, aby wymiana oleju była skuteczna i nie doprowadziła do uszkodzenia przekładni.

Prezentowane zestawienie obejmuje ogólne wskazówki dotyczące wymiany oleju w skrzyniach automatycznych. Ze szczegółowymi zaleceniami dotyczącymi określonego typu i rodzaju przekładni automatycznej należy zapoznać się, śledząc „krok po kroku” procedury wymiany oleju zawarte w literaturze serwisowej danego producenta. 
Podczas serwisowania skrzyni personel prowadzący czynności powinien używać odzieży ochronnej: okularów i specjalnego obuwia wraz z rękawicami (odzież ochronna ESD), które nie będzie przenosiło ładunku elektrostatycznego. Problem uszkodzenia elektroniki przekładni automatycznej jest bardzo prawdopodobny, dlatego wstępne rozładowanie ładunku elektrostatycznego musi zostać przeprowadzone przed wykonywaniem jakichkolwiek prac związanych z bliskim kontaktem sterowników, wtyczek, złączy lub czujników zamontowanych w skrzyniach automatycznych.

Czynności wstępne

Przed wymianą warto przeprowadzić jazdę testową, najlepiej w asyście właściciela. Pozwoli ona ocenić pracę przekładni i rozwiać wątpliwości dotyczące oczekiwań klienta. Najczęściej posiadacz pojazdu wiąże duże nadzieje z wymianą oleju w automatycznej przekładni, jest przekonany, że serwis olejowy może przywrócić sprawność automatu. To powszechne przeświadczenie jest zwykle ostatnią deską ratunku dla zrozpaczonego kierowcy, niestety w praktyce to tylko mit rozpowszechniany na różnego rodzaju forach internetowych. Oczywiście znaczny ubytek oleju jest w stanie realnie zakłócić pracę automatycznej przekładni, jednak dłuższa eksploatacja skrzyni w warunkach niedoboru przyczynia się zwykle do jej szybszego uszkodzenia. Kolejnym ważnym czynnikiem jest analiza organoleptyczna spuszczonego oleju, ten wyeksploatowany najlepiej zlać do przezroczystego naczynia. Należy zbadać, czy nie ma w nim śladów opiłków i innych emulsji oraz czy nie ma zapachu spalenizny, bowiem takie symptomy będą świadczyły o uszkodzeniu przekładni, a w takim przypadku wymiana oleju nie rozwiąże problemu, a jedynie narazi klienta na dodatkowe koszty.

Niezwykle ważne jest zlokalizowanie śrub: spustowej, wlewowej i kontrolnej oraz zachowanie zgodne z procedurami dotyczącymi wymiany i napełnienia przekładni. Niektóre skrzynie mają specjalne rurki przelewowe, które umożliwiają ocenę, czy został osiągnięty właściwy poziom napełnienia przekładni.

Większość skrzyń biegów wymaga podłączenia testera diagnostycznego, pozwalającego na komunikację ze sterownikiem automatycznej przekładni, by monitorować temperaturę oleju i fazę jej osiągnięcia. Parametr ten jest niezwykle ważny, służy bowiem do sprawdzenia właściwego poziomu oleju. Oczywiście podczas realizacji serwisu olejowego zarówno sama przekładnia, jak i jednostka napędowa nie mogą pracować w trybie awaryjnym. Wszelkie zakłócenia w prędkości obrotowej biegu jałowego silnika będą miały bezpośredni wpływ i nie pozwolą na precyzyjne określenie poziomu oleju w przekładni. Warto również zauważyć, że samochód powinien stać poziomo i nie może być przechylany.
Przed podniesieniem pojazdu za pomocą podnośnika należy sprawdzić, czy nie wymaga on aktywacji trybu podnoszenia. Wykonanie tej procedury jest zalecane dla samochodów z zawieszeniem o regulowanej wysokości – patrz instrukcja obsługi auta.
Kategorycznie nie wolno uruchamiać jednostki napędowej w przypadku, gdy skrzynia nie jest napełniona wymaganą ilością oleju. Olej, filtr czy uszczelka miski olejowej przeznaczone do wymiany powinny być dobrane zgodnie ze specyfikacją producenta i uwzględniać rodzaj przekładni (oznaczenie na tabliczce znamionowej skrzyni biegów). 

Demontaż i procedura napełniania
Proces demontażu i montażu miski olejowej należy przeprowadzić przy zachowaniu kolejności odkręcania/dokręcania śrub. Śruby przewidziane do jednorazowego użycia muszą zostać wymienione. Samą miskę trzeba umyć, opcjonalnie wymienić lub wyczyścić umieszczone w niej magnesy. Do czyszczenia podzespołów skrzyni można używać tylko czystych szmat o jednolitej strukturze. Nie mogą one pozostawiać jakichkolwiek strzępów czy włókien na oczyszczanych powierzchniach.

Napełnianie skrzyni najlepiej przeprowadzać za pomocą dedykowanych pompek, mogą to być pompki ręczne lub ciśnieniowe.

Wąż przyłączeniowy zapewniający przepływ świeżego oleju pomiędzy zbiornikiem pompki a skrzynią biegów musi być wyposażony w specjalny adapter, który zagwarantuje pewne i szczelne połączenie. Zbiornik, do którego wlewamy świeży olej, nie może zawierać jakichkolwiek pozostałości po innych cieczach. Pamiętajmy, że nawet najmniejsze cząstki obcych cieczy potrafią zmienić własności chemiczne oleju. Procedurę napełniania musimy wykonywać punkt po punkcie, monitorując temperaturę oleju i realizując wytyczne producenta przekładni. Zwykle dźwignię wyboru trybu jazdy należy przestawiać kilkakrotnie pomiędzy trybami PRND, co zapewnia rozprowadzenie oleju we wnętrzu przekładni i osiągnięcie temperatury niezbędnej do kontroli poziomu. Niektóre typy przekładni mogą mieć bagnety kontrolne, na których naniesione są skale poziomu oleju, gdy skrzynia jest zimna (cold) lub rozgrzana (hot), czyli osiągnęła fazę wymaganej temperatury pracy, np. w większości przekładni automatycznych stosowanych w pojazdach marki Mercedes otwór kontrolny bagnetu poziomu zabezpieczany jest jednorazową zaślepką, bagnet należy zakupić oddzielnie. Zestawy renomowanych producentów olejów i materiałów eksploatacyjnych zawierają dodatkowo zestaw śrub, uszczelek i magnesów miski olejowej wraz z bagnetami poziomu oleju i innymi akcesoriami niezbędnymi do kompleksowej wymiany oleju w danej przekładni.

Wymieniać statycznie czy dynamicznie?

W skrzyniach automatycznych, które nie mają wyodrębnionej miski olejowej, a jedynie zespoloną obudowę, tradycyjna statyczna wymiana oleju może nie być efektywna. Wiąże się to z faktem, iż niecały olej zostanie spuszczony. Najlepszym rozwiązaniem rekomendowanym w niektórych wariantach przez samego producenta przekładni będzie wymiana dynamiczna. Niewątpliwą zaletą tej metody jest wtłoczenie świeżego oleju na miejsce zużytego. Procedura ta zapewnia, iż stary olej jest w całości wypompowywany ze skrzyni. Wadą może być zużycie większej ilości świeżego oleju (faza płukania przekładni) czy konieczność posiadania maszyny, która wykonuje tego rodzaju wymianę.

Metoda dynamiczna może być stosowana w przypadku przekładni klasycznych wyposażonych w konwerter momentu obrotowego i skrzyń dwusprzęgłowych czy bezstopniowych (CVT). Tryb wymiany dynamicznej znajduje zastosowanie szczególnie w klasycznych automatach nowszych konstrukcji, gdzie nie przewidziano śruby spustowej umieszczonej w konwerterze momentu obrotowego. 

Reasumując, serwis olejowy przekładni automatycznej musi być zrealizowany w oparciu o wskazówki producenta danej skrzyni, odpowiednie zaplecze sprzętowe oraz materiały eksploatacyjne z najwyższej półki.

Tekst i fot. Mariusz Leśniewski
Artykuł pochodzi z Nowoczesnego Warsztatu
Tytuł pochodzi od redakcji